İmam Gazali’nin yönetici olanlara bir tavsiyesi vardır: “Halka tepeden bakma. Sonra senden bu sıfatla bahsedilir. Dostuna da düşmanına da hoşnutluk göster. Başkalarına eza ve cefa etmekten, onlara emirler yağdırmaktan kendini alıkoy ve bunu onlardan korkup ürktüğün için de yapma. Sadece iyi bir huy olduğunu düşünerek öyle davran.”

Çalışanlar bulundukları hiyerarşik kademede sahip oldukları yetkiye göre güçlerini kullanarak işlerin yapılmasını sağlayabilirler ve başkalarının davranışlarını kendi istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkileyebilirler. Yani kişilerin amaçlarına ulaşma kabiliyetine “güç” adı verilmektedir. Gücü elinde bulunduran lider ya da yönetici, şayet güç zehirlenmesi yaşıyorsa belirli bir süre sonra emrinde bulunanları/alt kademedekileri işlerine son verme, görev yeri değişikliği yapma, alt kademeye indirme, işinin yoğunluğunu artırma, kendi şahsi sorumluluğunda olan işleri yaptırmaya çalışma, iş kurallarını onun aleyhine olacak şekilde sıkılaştırmaya kalkma gibi cezalarla korkutmaya çalışabilirler. Yönetici pozisyonunda olan kişi bu zorlayıcı-cezalandırıcı gücünü tamamen sahip olduğu mevki sonucunda almıştır. Kişinin yetkisi sona erdiğinde, yöneticilik vasfı ortadan kalktığında gücü sona erecek, saygınlığı da ortadan kalkacaktır. Güç kötüye kullanıldığında, çalışanları olumsuz duygular sarmaya başlar, kırgınlık ve direnç oluşur.

Liderlerin ve yönetim kademelerinde bulunan kişilerin sahip oldukları gücü belirli politikalar, yasalar ve kültürel değerlere dayalı olarak değil de kötü ve narsistlik amaçlar, kişisel çıkarlar doğrultusunda kullanmaları durumunda “güç zehirlenmesi” yaşanır ve o örgüt/kurum değerlerinden uzaklaşarak yozlaşmaya başlar. Bu güç zehirlenmesine “Hubris Sendromu” denilmektedir. Kişi büyük bir gücü eline alır ve zehirlenmeye başlarsa belirli zaman sonra kibir hastalığına yakalanır. Hubrisin kelime anlamı aşırı gurur ve kibir demektir. Yunan mitolojisinde de kendini aşırı beğenen ve çok küstah olan hubris kahramanın hikayesinden bahsedilir. Bu kahraman yıllarca iyi işler yapmasına rağmen hubrise yakalanmış ve sonunu hazırlamıştır tıpkı Ikarus efsanesinde olduğu gibi, kibir, efsaneye giden başarı öyküsünü trajediye dönüştürmüştür. Peki etrafınızdakilerin, yöneticinizin veya liderinizin hubrise yakalandığını nasıl anlarsınız? Şayet kişi bulunduğu yeri, gücünü sergileyebileceği bir alan olarak görüyorsa, kişisel imajını artırma amacıyla sürekli kendinden bahsediyorsa, konuşmalarında kendisinin kurtarıcı gibi olduğundan bahsedip toplumun, altında çalışan kimselerin kaderini kendi kaderine bağlıyorsa, mütevazilikten uzaklaşmışsa, kendinden olmayanları ötekileştirip aşağılıyorsa, kendi yanlışlarını doğru göstermek adına kutsallığı ve dini kullanıyorsa hubris sendromunun varlığından söz edilebilir.

Eee ne demiş Şems-i Tebrizi: “Mühim olan yükseklere çıkıp hayata tepeden bakmak değildir. Mühim olan ne kadar yükselsen de her şeye eşit mesafeden bakabilmektir.”

Hubrise yakalanmamanız temennisiyle. Sağlıkla, hubrissiz kalın.

Doç.Dr.Zeliha TEKİN